ध्यानी बकुल्ला

ध्यानी बकुल्ला
	वयस्क ध्यानी बकुल्ला
Conservation status
	; Least Concern (IUCN 3.1)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
जाति:	हाड भयाः
Class:	पन्छी
गण:	Pelecaniformes
मौ:	Ardeidae
वंश:	अर्डिया
प्रजाति:	अर्डिया पर्पुरिया
Binomial name
	अर्डिया पर्पुरिया; (लिनियस, १७६६)
	Range of A. purpurea Breeding Resident Non-breeding

ध्यानी बकुल्ला ठूलो दायरामी पाइन्या, पानी वा हिलो माइ हिड्न सक्नया बकुल्लो प्रजातिको यक सदस्य हो। यै पन्छीको वैज्ञनिक नाँउ ल्याटिन भाषा बठेइ उत्पत्ति भयाः थ्यो।^[२] यो प्रजाति पश्चिमी रे दक्षिणी यूरोपमी छरिएर रयाः छन् यसका साथै यो अफ्रिका, रे मध्य, दक्षिणी, रे पूर्वी एसियामी भौती क्षेत्रअनमी व्यापक रूपमी पाइन्नान। येै प्रजातिका पन्छीअन ताजा पानी, सिमसार क्षेत्र रे दलदले क्षेत्रअनमी पाइन्नान। यसले अफ्रिका, मध्य रे दक्षिणी युरोप रे दक्षिणी रे पूर्वी एसिया माइ प्रजनन अद्दान।

यो हेर्दा खेरी फुस्रो बकुल्ला जस्दो देखिएतापनि यो फुस्रो बकुल्ला भन्दा थोरै नानो, अलि बढी पातलो रे यसको प्वाँख गाढा खैरो हुन्छ। यो छल्न माइ माहिर हुन्छ। यै पन्छी पानी भयाः क्षेत्र वरिपरि प्रशस्त मात्रा माइ पाइन्नान। यसले माछा, नानो मुसा, भ्यागुता रे किरा सहित शिकारको यक निश्चित दायरामी शिकार अद्दछ। यसले शिकार गर्न खिलाइ ठौर माइ आहारा कुर्ने रे अढिरहने अद्दछ। यद्यपि दुवै लिङ्ग उपस्थितिमी समान देेखिएतापनि, पोथी भाले भन्दा बढी हल्का हुन्छ। युवा ध्यानी बकुल्ला फुस्रो हुन्छ। यै पन्छीले यक प्रजनन मौसम माइ लगभग ५ वटा निलो/हरियो खालको अण्डा पार्दछ रे अण्डा भने दुबै भाले र पोथीले कोरल्ने अद्दछ। यैले ४ हप्ता पछा चल्ला काढ्छ रे त्यसको ६ हप्ता पछा उक्त चल्लाअन उड्न खिलाइ तयार हुनान। अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घका अनुसार हिलो ठौरको कमी भयाः कारण यसको जनसङ्ख्या माइ भारि गिरावट आएतापनि अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घले यै लाइ कम चासोका प्रजातिको सूची माइ सूचीकृत गरियाः छ।

विवरण

यै चणाको लम्बाइ 78–97 cm (31–38 in) हुन्छ रे यैको यक पखेटा बठेइ अर्को पखेटासम्मको लम्बाई 120–152 cm (47–60 in) हुन्छ भणे यसको उभिदाको उचाइ 70 to 94 cm (28 to 37 in) हुन्छ। ^[३] तथापि, यो पातलो हुन्छ रे यसको तौल जम्मा 0.5 to 1.35 kg (1.1 to 3.0 lb) हुन्छ।^[४] यो हेर्दा खेरी फुस्रो बकुल्ला जस्दो देखिएतापनि यो फुस्रो बकुल्ला भन्दा थोरै सानो, अलि बढी पातलो रे यसको प्वाँख गाढा खैरो हुन्छ रे वयस्कमा गाढा खैरो हुन्छ। वयस्क ध्यानी बकुल्लाको निधार हुन्छ रे यो हेर्दा श्रीपेच लगायाः जस्तो धेकिन्छ। यसको घाँटी पछाडिको भाग माइ धर्सा धर्सा पर्‍या हुन्छ। यसको टाउको माथि रयाः श्रीपेच फुस्रो बकुल्लाको भन्दा छोटो हुन्छ जुन चाहिँ १४० मिमि (५.५ इन्च) सम्म हुन्छ। यै पन्छीको पाखुराको प्वाँख चिप्लो खालको हुन्छ। यसको अन्य माथिल्लो भाग रे पुच्छर भणे खैरो रे माटो रङ्गको हुन्छ। यैको घाँटीको अघिल्लो भाग भणे अरू भाग भन्दा पहेँलो हुन्छ।^[५]

वितरण रे वासस्थान

ध्यानी बकुल्ला युरोप, एसिया, हिमालय, अरबी प्रायद्विप रे उत्तर अफ्रिका माइ पाइन्नान। यसले युरोप, एसिया रे अफ्रिका माइ प्रजानन अद्दछ। पश्चिमी जातिको यै पन्छीको दायरा भणे दक्षिणी स्पेन रे उत्तरी अफ्रिका बठेइ दक्षिणपश्चिम र पूर्वी युरोपमा कजाखस्तानको बलखास तालसम्म फैलियाः छ। अफ्रिकामी, यसले सेनेगल हुँदै पूर्वी तटिय क्षेत्र रे माडागास्करमी प्रजनन अद्दछ। पश्चिमी जातिको यै पन्छीको दायरा भणे भारतीय उपमहाद्वीप बठेइ फैलियाः छ, पूर्व माइ पूर्वी चीन बठेइ फिलिपिन्स सम्म रे उत्तरतिरको अमुर नदि रे उसुरी नदिको किनारा ४९°उत्तर सम्म फैलियाः छन्। यसको दक्षिणी जाति माडागास्कर माइ प्रतिबन्धित छन्^[६] र केप भर्ड माइ रयाः यसको थोरै जनसङ्ख्या लाइ भणे कुनै नियाय बठेइ छुट्टै जातिको रूपमी मान्यता दियाः छ।

अक्टोबर रे अगस्ट मैना भित्र, पश्चिम क्षेत्रमी रयाः चणाअन दक्षिण बठेइ उष्ण अफ्रिका माइ बसाइँसराइ अद्दान भणे मार्चको मैना माइ भणे चणाअन पुन: उत्तरतर्फनै फर्कने अद्दछ। पूर्व माइ रयाः यसको जनसङ्ख्या भणे बसाइँसराइ नाइ गद्दौ, तर उत्तरी भागका केइ चणाअन भने दक्षिणतर्फ, कोरिया, थाइल्यान्ड रे मलेसियासम्म उड्ने अद्दछन्। अफ्रिकी चणाअन भणे बसाइँसराइ नाइ गद्दौ।^[६]

यै प्रजातिका पन्छीअन दलदले तथा हिले भयाः क्षेत्र माइ पाइन्नान रे यो बस्न खिलाइ ताजापानी रोज्दछ रे प्राकृति वास्स्थान माइ बस्दछ। यो नदीको किनारा, डुङ्गा रे नहरअनमी लै भेटिन्छन्।^[५] केप भर्डे टापुमी, यो खुल्ला आकाशअनमी धेक्न सकिन्छ।^[६]

व्यवहार

यसको उडान ढिलो हन्छ, यसको घाँटी रे खुट्टा लामो हुन्छ रे यसको खुट्टा भणे पुच्छर सम्म पुग्दछ। यसको यही गुणले गर्दा यो सारस रे अन्य यस्तै धेकिने चणाअन भन्दा फरक धेकिन्छ रे अरु चणाअनले भणे उडान भर्ने बेलामी आफुनो घाँटी तन्काउने अद्दान। यै चराले कुरडी लुकाउन्या अद्दछ रे फुस्रो बकुल्लाको तुलनामी यसले खुला ठौर माइ भौती समय बिताउदैन रे प्राकृतिक वसस्थान माइ वस्न रूचाउँछ। यसको नङ्ग्रा लामो हुन्छ त्यसैले यो हिलो माइ वा पानी माइ तैरिन सक्नान रे यो कहिलेकाहीँ झाडीअनमी लै हिलो माइ हिडे जसरीनै हिँड्न अद्दछ। यो रूखको हाँगा समातेर बस्दैन। यो बिरलै मात्र रुखको हाँगा माइ बस्छ रे अधिकाङ्स जमिनमै बस्ने अद्दछ।^[५]

यो उषा रे गोधुलि बेला माइ बढी सक्रिय हुने अद्दछ। यो अन्य चणाअनका साथ मध्यदिन रे रात माइ वास बस्ने अद्दछ तथापि पोथीले भणे बच्चा हुर्काउने बेलामी रात्रिकालिन कार्यअनमी बढवा दिन्छ। यो अलि कम गहिराइ भयाः पानी माइ यसले आफुनो शक्तिशाली चुच्चाको प्रयोग गरि माछा समात्ने अद्दछ। यो कहिलेकाहीँ आहार कुर्दे हलचल नगरिकन बस्छ रे आहारा धेक्ना साथ बिस्तारै अगाडि बढ्दछ। यसको खानामी प्रायः माछा, साना स्तनधारीर उभयचर, चरा, सर्प, छेपारो, किरा, माकुरो आदि हुनान। जमिनमी पाइन्या कीरा, यसको कीराअन मध्ये प्रमुख खाना हो। यसले फटयाङ्ग्रो, मौरी रे माखाअन लै खाने अद्दछ।^[५]

ध्यानी बकुल्लाले प्रायः भणाअनको ठूलो समूहमी प्रजनन अद्दछ तर यसले कहिलेकाहीँ भणे गुँड रे एकान्त माइ लै प्रजनन गर्ने अद्दान। यसको अण्डा प्रायः हरियो रे निलो हुन्छ जसको लम्बाई ४५ बठेइ ५६ मिमि (२.२० देखि १.७७ इन्च) सम्म हुन्छ। यैले सामान्यतया ४ बठेइ ५ वटा अण्डा पार्दछ रे कहिलेकाहीँ सात बठेइ आठ अोटा सम्म लै पार्ने अरियाः छ। अण्डाअन प्राय: ३ दिनको अन्तरालमी पार्ने अद्दछ। यसले अोथारो १ वटा अण्डा पारे पछा वा सब्बै अण्डा पारे पश्चात बस्ने अद्दछ। दुयेइ भाले रे पोथीले अोथारो बस्ने अद्दान। जुन २४ बठेइ २८ दिन सम्म हुने अद्दछ। वयस्कले खाना ल्यायो भणे बच्चाअनले सिधै माउको चुच्चो बठेइ खाना खाने अद्दछ। वयस्कले खाना टुक्राउने अद्दछ। बच्चाअन ६ हप्ताअी उड्न सकन्छन् रे २ महिनामै स्वतन्त्र हुँदै माउ बठेइ सदा खिलाइ विधा हुनान।^[५]

स्थिति

विश्वमी यै पन्छीको सङ्ख्या लगभग २७०,००० बठेइ ५७०,००० रयाः अनुमान गरियाः छ। यैको जनसङ्ख्या बिस्तारै घटेतापनि, यसको घट्दो दरले असुरक्षित प्रजातिको मापदण्ड पूरा नगरेकाले अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घले यै पन्छी लाइ कम चासोका प्रजातिको रूपमी वर्गीकरण अरियाः छ।^[१] यै पन्छीले ऐल हिले क्षेत्रको बिनास रे विभिन्न प्राकृतिक बासस्थानको कमीको समस्य भोग्या छ।

सन्दर्भ सामग्री

↑ ^१.० ^१.१ Lua error in मोड्युल:Citation/CS1/Date_validation at line 303: attempt to compare nil with number.
↑ Lua error in मोड्युल:Citation/CS1/Date_validation at line 303: attempt to compare nil with number.
↑ "ध्यानी बकुल्लाको श्रव्य दृश्य, तस्वीर रे तथ्य". आर्काइभ. Archived from the original on 2011-10-16. Retrieved १८ अक्टोबर २०११. Check date values in: |accessdate= (help)
↑ Dunning Jr., John B., ed. (1992). CRC Handbook of Avian Body Masses. CRC Press. ISBN 978-0-8493-4258-5.
↑ ^५.० ^५.१ ^५.२ ^५.३ ^५.४ Lua error in मोड्युल:Citation/CS1/Date_validation at line 303: attempt to compare nil with number.
↑ ^६.० ^६.१ ^६.२ हनकक, जेम्स; कुसलन, जेम्स ए (2010). बकुल्ला सम्बन्धित हाते पुस्तक. ब्लुमबरी पब्लिसिङ. pp. १०८–११०. ISBN 978-1-4081-3496-2.

बाइल्ला सूत्रअन

उमेर र यौन (पिडिएफ) जेभिएर ब्लास्को-जुमेटा र गर्ड-माइकल हेन्ज Archived 2016-03-14 at the Wayback Machine.
ध्यानी बकुल्ला – दक्षिणी अफ्रिकी चणाअनको नक्सा परियोजना
पन्छी जीवन प्रजाति तथ्यपान्ना पोडिसेप्स क्रिस्टाटस
"एभीबेस माइ". एभीबेस.
"इन्टरनेट चणो सङ्कलन सम्बन्धित मिडियाअन". इन्टरनेट चणो सङ्कलन.
भिरियो तस्वीर सङ्ग्रह भिरियोमी (ड्रेक्सल विश्वविद्यालय)
ध्यानी बबुल्लाको दायरा आइयुसीएन रातो सूची नक्सामी
कैद गरियाः आवाज ध्यानी बकुल्लो जेनो-कान्टो माइ

[iucn-1] १.० ^१.१ Lua error in मोड्युल:Citation/CS1/Date_validation at line 303: attempt to compare nil with number.

[job-2] Lua error in मोड्युल:Citation/CS1/Date_validation at line 303: attempt to compare nil with number.

[arkive-3] "ध्यानी बकुल्लाको श्रव्य दृश्य, तस्वीर रे तथ्य". आर्काइभ. Archived from the original on 2011-10-16. Retrieved १८ अक्टोबर २०११. Check date values in: |accessdate= (help)

[CRC-4] Dunning Jr., John B., ed. (1992). CRC Handbook of Avian Body Masses. CRC Press. ISBN 978-0-8493-4258-5.

[Witherby-5] ५.० ^५.१ ^५.२ ^५.३ ^५.४ Lua error in मोड्युल:Citation/CS1/Date_validation at line 303: attempt to compare nil with number.

[Hancock-6] ६.० ^६.१ ^६.२ हनकक, जेम्स; कुसलन, जेम्स ए (2010). बकुल्ला सम्बन्धित हाते पुस्तक. ब्लुमबरी पब्लिसिङ. pp. १०८–११०. ISBN 978-1-4081-3496-2.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]